Celem jest usprawnianie motoryki narządów artykulacyjnych, wpływanie na pracę języka i jego ruchy poziome i pionowe, wywołanie lepszego czucia ułożenia narządów mowy i koordynacji ich pracy. Ułatwia to finalnie wywoływanie poprawnej artykulacji zaburzonych głosek. U dzieci, które prezentują nadwrażliwość w obszarze orofacjalnym masaż umożliwia zmniejszanie nadwrażliwości okolic jamy ustnej  dziecka na dotyk, zapobieganie nadmiernemu ślinieniu się. Pomaga on również przy nauce prawidłowego oddychania oraz jedzenia u dzieci, które mają problem z opanowaniem podstawowych funkcji związanych z przyjmowaniem pokarmu (ssaniem, gryzieniem, żuciem i połykaniem), co w konsekwencji wpływa również na rozwój mowy. 

Masaż stanowi rodzaj biernych ćwiczeń logopedycznych, które można  wykonywać niezależnie od udziału dziecka, ale nie można też ich wykonywać wbrew dziecku. Masaż nie może być wykonywany na siłę. Nasze ruchy nie powinny wywoływać nieprzyjemnych doznań, powinny raczej działać odprężająco i relaksująco, zapewnić dziecku komfort. Taki  masaż rozluźni nadmiernie napięte mięśnie, poprawi czucie ułożenia narządów artykulacyjnych  oraz koordynację ruchów.  Wykonujemy go na około 30 minut przed posiłkiem, pamiętając o dokładnym umyciu rąk, nasmarowaniu twarzy dziecka oliwką lub kremem oraz o rękawiczkach na dłoniach.

Logopedyczny masaż twarzy możemy podzielić na zewnętrzny i wewnętrzny. Ten zewnętrzny jest łatwiejszy do wykonania i od niego dobrze jest zacząć pracę z dzieckiem. Gdy osoba wykonująca masaż dojdzie do wprawy, a dziecko przyzwyczai się do tego specyficznego rodzaju dotyku, można stopniowo przejść do  masażu mięśni wewnątrz jamy ustnej oraz języka. Masaże należy wykonywać z dużym wyczuciem, nawiązując wcześniej dobry kontakt z dzieckiem. Potrzebny jest stały kontakt wzrokowy oraz uprzedzanie i opis w prostych słowach tego, co robimy.

Podstawowe techniki, które można wykorzystywać przy wykonywaniu masażu to: głaskanie, rozcieranie i uciskanie. Dobrze jest wykonać kilka lub kilkanaście ruchów każdego rodzaju. 

 

Zaczynamy od czoła:

• głaskamy je palcami obu rąk, zaczynając od środka i zsuwając je w kierunku skroni,
• zewnętrzną krawędź dłoni (od strony małego palca) przesuwamy od brwi do granicy włosów.

 

 

Masaż klasyczny, A. Zborowski

Okolice oczu:

• jednym palcem obu dłoni okrążamy oczy, zaczynając od punktów między brwiami, przejeżdżamy przez brwi, po zewnętrznej stronie oczu, aż do nasady nosa, 
• krążąc zatrzymujemy się na chwilę w bolesnych punktach, lekko je dociskając, następnie przemieszczamy się dalej.

Masaż klasyczny, A. Zborowski

 

Policzki i broda:

• palcami obu rąk głaskamy okolice nosa i policzków, zaczynając od nasady i zsuwając się na boki wzdłuż kości policzkowych,
• w ten sam sposób zaczynamy rozcierać mięśnie drobnymi kolistymi ruchami, kierując się nadal na boki, możemy także dodać rozcieranie brody od środka w kierunku uszu,      

Masaż klasyczny, A. Zborowski

 

• tę samą technikę, którą stosowaliśmy rozcierając na początku czoło, stosujemy teraz na szyi, kierując się do brody.

 

Wargi:

•  układamy nasze kciuki pod brodą dziecka, tak aby usta były zamknięte. Palcami ( wskazującym i środkowym) masujemy złączone wargi, rozciągając i zsuwając je na kształt dzióbka. Wargi delikatnie obszczypujemy, masujemy miękką szczoteczką do zębów, dotykamy łyżeczkami o różnej temperaturze, pocieramy przedmiotami o różnej powierzchni gładkości. 

 

W trakcie masażu możemy wyczuć pod placami zgrubienia, "guzki". Mogą to być punkty nadwrażliwe lub punkty spustowe. Są to miejsca, które podczas ucisku są bardzo wrażliwe na ból, dodatkowo punkty spustowe dają charakterystyczne promieniowanie do innych części twarzy/głowy. Punkty spustowe powstają najczęściej w mięśniach poddanych długotrwałym przeciążeniom. Pojawiają się także na skutek przewlekłego stresu lub przemęczenia. Istnieje mapa punktów spustowych całego ciała, warto jednak skupić się na odczuciach pod palcami i zatrzymywać się w punktach, które wyraźnie poczuje osoba masująca lub dziecko. 

Aby rozpracować punkty nadwrażliwe i spustowe fizjoterapeuci zatrzymują się na nich i uciskają je do momentu zmniejszenia lub ustąpienia bólu.

 

www.rehab.pl

 

Żuchwa

• punkty spustowe żuchwy często umiejscawiają się mięśniach zaciskających zęby, z których najsilniejszym jest żwacz. Znajduje się on od strony twarzy między policzkiem, a dołem żuchwy. Punkty spustowe w mięśniach żwaczach pojawiają się u dzieci i osób dorosłych, które w wyniku napięć emocjonalnych często zaciskają zęby lub zgrzytają zębami podczas snu (bruksizm). Sygnalizowane jest to logopedom przez rodziców i zgłaszają się z tym problemem osoby nastoletnie i młodzi dorośli. Może temu towarzyszyć zwyrodnienie oraz ból stawu skroniowo żuchwowego.

Masaż wewnętrzny jamy ustnej:

• masaż języka – masujemy ruchami kolistymi, najpierw po prawej, później po lewej stronie, od czubka w kierunku gardła, masujemy również powierzchnię podjęzykową, prowokując czubek języka do unoszenia w górę. Chwytamy czubek języka delikatnie w palce (przez gazę) i masujemy ruchem rozgniatającym. Następnie przesuwamy język w płaszczyźnie pionowej i poziomej. Dotykamy go energicznie krótkim ruchem pulsującym, aby sprowokować odruch cofania. Naciskamy na czubek języka palcem i polecamy dziecku wypychać palec. Podbijamy palcem czubek języka od wędzidełka w górę.
• masaż dziąseł – masujemy dziąsła w kierunku przeciwnym do kierunku rośnięcia zębów (dziąsło dolne -  od góry do dołu, a dziąsło górne – od dołu ku górze). Obszary boczne masujemy ku tyłowi. Masaż dziąseł pobudza odruch żucia i wykonujemy go jako ostatni przed posiłkiem.
• masaż podniebienia – podniebienie masujemy ruchami kolistymi w kierunku od przodu ku tyłowi, najpierw po jednej, później po drugiej stronie wzdłuż linii środkowej. 
• z podniebienia przechodzimy do masażu wewnętrznej strony policzków, które masujemy ruchem okrężnym, od kącików ust w kierunku stawu żuchwowego. 
• następnie masujemy wewnętrzną część warg – ruchami okrężnymi od środka w kierunku kącików ust, najpierw górną wargę, a później dolną.

 

Opracowały:

Aneta Harczuk, fizjoterapeuta

Ewa Wójcik, logopeda