Według badań uczniowie wysoko wrażliwi (WW) stanowią 15-20% wszystkich dzieci.

U podstaw ich funkcjonowania leży bardzo czuły i szybko reagujący układ nerwowy, wpływający na bardziej świadome dostrzeganie pewnych odmienności, a także głębokie, sensoryczne przetwarzanie informacji. Cecha ta opisuje zarówno pozytywne, jak i negatywne, międzyludzkie różnice we wrażliwości na środowisko. 

Zajmująca się analizą funkcjonalną osób wysoko wrażliwych psycholog, prof. Elaine Aron twierdzi, że dzieci te cechują się empatią, mądrością kreatywnością, intuicją, mądrością, ale jednocześnie niezwykle łatwo przytłoczyć je nadmiarem bodźców, nagłymi zmianami, problemami i  krytyką. To indywidualne cechy temperamentalne wpływają na osobnicze różnice. Wśród kluczowych cech, którymi zazwyczaj odznaczają się wysoko wrażliwe dzieci, są:

• głębokie przetwarzanie,
• predyspozycje do ulegania przestymulowaniu,
• większa reaktywność emocjonalna (zarówno na pozytywne jak negatywne bodźce),
• większe wyczulenie na bodźce.

Niektóre WW dzieci są emocjonalne, aktywne i wymagające inne zaś są spokojne i skryte. Często  mają skłonność do zauważania większej liczby szczegółów w otoczeniu, odznaczają się też głębszą refleksyjnością przed rozpoczęciem działań. Są wrażliwe, ostrożne, raczej przyjmują rolę obserwatora, jednocześnie wykazując dużą empatię oraz silnie rozwinięte, nawet misyjne, poczucie sprawiedliwości. Mocno przeżywają wszystko wewnętrznie, nie zawsze okazując to na zewnątrz (związek wysokiej wrażliwości ze skłonnością do przeżywania lęku), a doświadczane silne współodczuwanie może utrzymywać się przed dłuższy czas. Gdy zrobią coś niewłaściwego, przeżywają nadmiarowe poczucie winy.

Konsekwencją wysokiej wrażliwości są skrajne reakcje na zmianę, na ból, intensywne reakcje na zimno, gorąco, sztuczne światło, dyskomfort (np. piasek w bucie, wilgotne ubranie, drapiącą metkę). Pojawia się zwracanie uwagi na subtelne zapachy, delikatne dźwięki. U dzieci WW obserwuje się niechęć do przemawiania przed rówieśnikami w klasie, przebywania w tłocznych miejscach, uczestnictwa w grach i zabawach zespołowych.

Dzieci wysoko wrażliwe, a edukacja.

Uczniowie WW, ze względu na dużą motywację wewnętrzną, często nie mają problemów w nauce, o ile nie doświadczą, nieadekwatnych, zbyt wysokich oczekiwań. W przedszkolach i szkołach w prawidłowym funkcjonowaniu nie sprzyjają im jednak: hałas, zbyt liczne grupy i klasy, konieczność w działania pod presją czasu, sytuacje rywalizacji, zmiany pomieszczeń klasowych, nauczycieli i programów, a także nie zawsze udane relacje rówieśnicze. Powoduje to przestymulowanie, zmęczenie, przytłoczenie własnymi emocjami oraz stres.

Wsparcie.

• zmniejszenie liczebności grup, klas,
• zorganizowanie w placówkach stref ciszy i relaksu,
• zapewnienie w klasie odpowiedniej do nauki atmosfery i otoczenia,
• indywidualizacja nauczania, zwiększenie bezpośredniego kontaktu nauczyciel-uczeń,
• w ocenie uwzględnianie wkładu pracy dziecka w wykonanie zadania, a nie tylko ostatecznego efektu,
• unikanie przez nauczycieli krzywdzącego etykietowania i wykazanie czujnego zainteresowania tym, co przeżywają wysoko wrażliwi uczniowie,
• nie podkreślanie nieustannie błędów dzieci, akceptacja słabości,
• nie wymaganie od dziecka zawsze i wszędzie silnej kontroli wewnętrznej,
• uczenie samoregulacji,
• równoważenie naciskania i chronienia (wyczucie kiedy dziecko jest gotowe na silniejszą mobilizację, a kiedy trzeba ją wycofać),
• wykorzystanie potencjału, kreatywności dziecka,
• obserwacja zachowania dziecka, proponowanie odpoczynku czy zmiany jeśli zaangażowanie je męczy lub powoduje dyskomfort,
• unikanie przebodźcowania związanego z nadmiernym hałasem, zbyt jaskrawym światłem, zbyt wysoką lub za niską temperaturą,  
• zapowiadanie planowanych, nadchodzących zmian,
• szanowanie towarzyszących zagubieniu dziecka emocji, nie nakłanianie go za wszelką cenę do przełamywania lęku czy nieśmiałości,
• oswajanie dziecka z nowościami w jego własnym tempie,
• umożliwianie pracy w ciszy, więcej przestrzeni, umożliwieniu dziecku uprzedniego przygotowania się przed wykonaniem zadania i przedstawieniem go jakiejś społeczności,
• zachowywanie szczególnej ostrożności przy formułowaniu komunikatów negatywnych,
• zachęcanie rodziców do wprowadzaniu metody BABA (zrozumienie- akceptacja- ograniczenie-alternatywne rozwiązania).

Warto pamiętać, że osoby WW często wyjątkowe: potrafią lepiej, niż inni wczuć się w sytuację drugiej osoby, mają silnie rozwiniętą inteligencję emocjonalną i dzięki swojej wewnętrznej motywacji, są w stanie osiągnąć naprawdę wiele. 

• Czy Twoje dziecko jest WW? - kwestionariusz dla rodziców – wg E. Aron – dostępny w załączniku. 

Kwestionariusz dla rodziców - czy masz wysoko wrażliwe dziecko, plik: Rozszerzenie: doc, Rozmiar: [17.50 KB]

Opracowanie

pedagog Aneta Piotrowska-Sołtys

Literatura:

E. Aron, Wysoko wrażliwe dziecko, Jak je zrozumieć i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie?, GWP, 2022.

M. Baryła-Matejczuk, Identyfikowanie potrzeb uczniów wysoko wrażliwych i organizacja wsparcia w środowisku, w tym w przedszkolu/szkole. Dobrostan nauczycieli., w materiały szkoleniowe, ORE.2021.

 A. Bajus, Wysoko wrażliwy uczeń w klasie, jak najskuteczniej wesprzeć jego funkcjonowanie i rozwój? Głos pedagogiczny, 2021.