Badania wskazują, iż noworodki, reagują na głos matki, a te, którym w okresie dwóch ostatnich miesięcy ciąży czytano głośno, wykazują pobudzenie poprzez reakcję ssania, skupiania uwagi, zmianę rytmu uderzeń serca na rymowaną książeczkę, preferując te teksty spośród innych, których wcześniej nie słyszały i które różniły się rytmem od czytanych.

 

Rozwój percepcji słuchowej uwarunkowany jest dojrzewaniem układu nerwowego, ale także stymulacją dźwiękową. W pierwszym okresie dziecka pod wpływem bodźców akustycznych dochodzi do mielinizacji włókien nerwowych i dojrzewania struktur układu nerwowego.

 

Optymalna faza rozwoju funkcji słuchowych i rozwoju mowy dotyczy dwóch pierwszych lat życia. Najbardziej krytycznymi okresami dla rozwoju funkcji słuchowych jest czas od urodzenia do 8 miesiąca życia, a następnie wiek między drugim a trzecim rokiem życia.

 

Uwzględniając uwarunkowania i etapy rozwoju dziecka należy pamiętać również o ścisłym związku pomiędzy kształtowaniem się percepcji słuchowej z funkcjonowaniem układu przedsionkowego (wrodzone powiązania między analizatorami czucia głębokiego, wzroku, słuchu, dotyku, węchu i smaku) oraz współpracy międzypółkulowej. Sama możliwość słyszenia nie daje gwarancji, że będziemy rozumieli dźwięki. Umiejętność rozumienia nabywamy, kiedy przetwarzamy wrażenia słuchowe, stąd też w terapii dziecka z niepełnosprawnością słuchu istotne jest wykorzystywanie własnego głosu (melodyjnego, śpiewnego i ekspresyjnego, zwracającego uwagę malucha), instrumentów, rytmu muzycznego, ruchu, tańca, a także rytmicznego mówienia sylab, wyrazów i tekstów.

 

W związku z powyższym, dziecko z wadą słuchu od chwili jej wykrycia powinno być natychmiast objęte specjalistyczną opieką. Brak wczesnej stymulacji słuchu, prowadzi do zmian w strukturach mózgu, które odpowiedzialne są za funkcje słuchowe. Ograniczenia w docieraniu bodźców akustycznych wpływają na ubytek pobudzania nerwu słuchowego i ośrodka słuchu w mózgu, tym samym implikując brak rozwoju ich funkcji.

 

Plastyczność mózgu u małych dzieci wskazuje na konieczność szybkiego zaopatrzenia w aparaty słuchowe lub implant ślimakowego, co z kolei optymalizuje podjęte aktywności w ramach wychowania słuchowego (wykorzystania resztek słuchowych do rozwoju mowy).

 

 

To wzbudzanie zainteresowania światem dźwięków. Zwrócenie uwagi dziecka na wszystkie dźwięki w otoczeniu. Powinno być prowadzone od chwili stwierdzenia u dziecka ubytku słuchu. Nadrzędnym celem wczesnego wychowania słuchowego jest opanowanie systemu językowego, poprawa funkcjonowania emocjonalnego i społecznego. Wychowanie słuchowe stosowane jest u dzieci, u których uszkodzenie słuchu nastąpiło przed opanowaniem mowy. Wprowadzane ćwiczenia są progresywne, ułożone zgodnie z zasadą stopniowania trudności oraz pojawiania się nowych umiejętności percepcyjnych. Twórcami programów wychowania słuchowego są m.in.: Susanna Schmid-Giovannini, Antony van Uden, Armin Lowe, Warren Estabrooks.

 

 

 

W ramach wychowania słuchowego wykorzystuje się trening słuchowy jednakże sam w sobie przewidziany jest głównie dla dzieci, u których uszkodzenie słuchu nastąpiło po okresie opanowania mowy i ma na celu przypomnienie dźwięków znanych. Istotnym elementem wpływającym na powodzenie w terapii jest dostosowanie właściwej metody do indywidualnych możliwości dziecka. Wśród licznych metod, najczęściej wykorzystywane w pracy z małym dzieckiem z wadą słuchu są metoda audytywno–werbalna oraz werbo-tonalna.

 

Metoda audytywno–werbalna (słuchowo-słowna) – oznacza nauczanie mowy na drodze słuchowej według zasady „słuchaj i patrz”. Konieczne jest wczesne wyposażenie dziecka w aparat słuchowy lub implant ślimakowy oraz to, by dziecko wychowywało się w otoczeniu ludzi mówiących. Metoda audytywno-werbalna zakłada otaczanie dziecka mową. Prowadzimy konwersację z dzieckiem nawet wtedy, gdy ma ono ograniczoną możliwość wypowiadania się w sposób foniczny. Rola rodziców polega na ułatwianiu komunikowania się dziecku w sytuacjach codziennych i pomoc w odkrywaniu znaczenia słów i reguł posługiwania się nimi. Proces opanowania języka w przypadku dziecka z uszkodzonym słuchem przebiega zgodnie z cyklem rozwojowym.

 

 

Metoda werbo-tonalna – kładzie duży nacisk na rozwój percepcji słuchowej. Łączy ruch ciała i rytm muzyczny w celu rozwoju komunikacji językowej. W metodzie werbo-tonalnej wykorzystuje się aparaturę wzmacniającą dźwięki, która służy poprawie jakości odbioru dźwięku. Jest to m.in. podłoga wibracyjna, słuchawki, mikrofon, pelota wibracyjna (odbiór czuciowy). Każda samogłoska ma przyporządkowany rekwizyt, który stosowany jest do wywoływania i utrwalania danej głoski, np. samogłosce [a] przyporządkowany jest pompon.

 

Szczegółowy program terapii audytywno - werbalnej, z opisaniem ćwiczeń opisała E. Kulczycka (1994), zwracając uwagę na etapy takie jak:

 

Dzieci słabosłyszące i niesłyszące zaopatrzone w odpowiednio dobrany aparat słuchowy lub implant ślimakowy mogą przejść pomyślnie przez kolejne etapy wychowania słuchowego i komunikować się z otoczeniem za pomocą mowy. Podstawowymi warunkami sukcesu są jednak wczesna diagnoza, zastosowanie odpowiedniej protezy słuchowej, brak dodatkowych dysfunkcji rozwojowych oraz systematycznie prowadzona rehabilitacja.

 

Opracowanie: Aneta Piotrowska-Sołtys – pedagog