Do poczytania...dla rodziców i nauczycieli
Koncentracja uwagi, a efektywna nauka
Drodzy Rodzice! Drodzy Nauczyciele! Szczególnie ciepło pozdrawiam WAS w tym trudnym dla nas wszystkich okresie. Mamy jednakże więcej czasu i okazji, by popatrzeć na dzieci i poobserwować je.
Coraz częściej w domu i szkole daje się zauważyć, że pociechy mają problemy ze skupieniem się na danej aktywności, na wykonywanym zadaniu. Ma to w końcowym efekcie wpływ na wyniki aktywności i i ocenę, a co zatem idzie na motywację dziecka do podejmowania następnych działań.
Zapewne każdy z rodziców i nauczycieli pragnie pospieszyć dzieciom z pomocą i aby tego dokonać należy znaleźć odpowiedź na trzy zasadnicze pytania:
- Co to jest koncentracja uwagi?
- Jakie są przyczyny braku koncentracji uwagi?
- Co robić, by poprawić umiejętność skupiania się?
Koncentracja to umiejętność skupiania i utrzymywania uwagi na ściśle określonych zadaniach. Każdy z nas może ją posiąść. Jest ona potrzebna we wszystkich dziedzinach naszego życia, podczas wszelkiego rodzaju świadomych działań. Gdy zadana nam praca, interesuje nas, koncentracja wzrasta, natomiast gdy ocenimy zadanie, za mało ciekawe, lub za trudne, znacznie spada.
Człowiek nie może być zawsze skoncentrowany, ponieważ nasz mózg wymaga przerwy, odpoczynku, by podjąć następne działania. Łatwiej jest o utrzymanie koncentracji, gdy skupiamy się na jednej pracy, gorzej gdy na kilku.
Ponadto musimy wiedzieć, że osłabić koncentrację u dziecka mogą nadmierne, wygórowane oczekiwania osób dorosłych (rodziców, nauczycieli), przeciążenie dodatkowymi zajęciami pozalekcyjnymi (zajęcia sportowe, artystyczne, nauka języków obcych i inne) i nadmierne zachęcanie, niekiedy zmuszanie do uczestnictwa w nich.
Źle wpływa na dziecko ciągłe krytykowanie jego pracy i karanie za brak postępów oraz pośpieszanie. W naszej codzienności pośpiech jest ciągle obecny. Zbyt mało dajemy dzieciom szans, by same podejmowały wysiłek. Chcemy szybko przekazywać wiadomości i ekonomicznie wykorzystywać czas. W wyniku tego dziecko czuje się zwolnione z myślenia i działania.
Biorąc pod uwagę trudności z koncentracją uwagi dzieci możemy podzielić na dwie grupy. Pierwsza, to dzieci pasywne - często są one zamyślone, rozmarzone, znudzone, szybko męczą się, pracują wolno, zapominają, nie mają motywacji. Drugi typ dzieci- impulsywne- one pracują szybko, ale niestarannie, chaotycznie, nie angażują się w to, co robią, popełniają błędy, nie zastanawiają się. Mogą jednak być wytrwałe podczas dowolnych zabaw.
Interesują nas szczególnie trudności w koncentracji w zakresie obowiązków szkolnych, podam kilka bardzo istotnych przyczyn:
- niskie uzdolnienia,
- słaba motywacja, brak aspiracji,
- brak umiejętności pokonywania trudności,
- zaburzenia funkcji percepcyjno-motorycznych,
- mikrouszkodzenia,
- nieprzyjazna atmosfera i otoczenie np. hałas, odczuwany stres,
- nieprawidłowy sposób odżywiania- np. nadmierna ilość sztucznych cukrów.
Zdolność do koncentrowania się naturalnie wzrasta wraz z wiekiem. Mózg dziecka szybko rozwija się i mogą one coraz dłużej koncentrować uwagę na zabawie.
Nasuwa się pytanie, jak rodzice i nauczyciele mogą pomóc dzieciom w utrzymaniu prawidłowej koncentracji. Oto wybrane formy pracy:
- Ograniczaj wielozadaniowości.
- Słuchaj uważnie, tego co ma Ci do przekazania dziecko okazując mu zainteresowanie.
- Staraj się eliminować dystraktory z najbliższego otoczenia dziecka.
- Ogranicz ilość czasu spędzanego przez dziecko przy telefonie/ tablecie/ komputerze/ telewizorze. Ważne, by znaleźć proporcje korzystania z nich i redukować korzystanie tuż przed snem.
- Zachęcaj dziecko do utrzymywania porządku w najbliższym otoczeniu, lecz nie decyduj za niego o jego stanowisku pracy, czy o tym jak ma wyglądać jego pokój.
- Pozwól dziecku wyrażać odczuwane emocje, po czym porozmawiaj o jego przeżyciach.
- Zachęcaj do czytania, gdyż wszechstronnie rozwija oraz uczy uważności.
- Ćwicz z dzieckiem koncentrację uwagi poprzez realizowanie ćwiczeń i wykonywanie codziennych aktywności.
Ćwiczenia doskonalące umiejętność koncentracji uwagi powinny być dobrane do wieku dziecka. Na koniec przedstawię przykładowe ćwiczenia, które wspomogą koncentrację uwagi:
- porządkowanie historyjek obrazkowych;
- porównywanie obrazków –wyszukiwanie różnic i podobieństw,
- kolorowanie mandali,
- wykonywanie prac plastycznych z użyciem rożnych technik (lepienie z plasteliny, malowanie farbami na szkle, nawlekanie koralików) oraz składanie papieru (origami),
- odtwarzanie z pamięci wcześniej obserwowanych przedmiotów (słownie lub rysunkowo),
- czytanie dziecku opowiadania/ bajki, którego zadaniem jest odpowiednio zareagować np. klaśnięciem na ustalone słowo z treści bajki,
- odtwarzanie z pamięci uprzednio zaprezentowanego układu klocków,
- składanie całości obrazka z części,
- zabawy matematyczne np. odliczanie od 10 wstecz, albo co 2,
- zabawa w głuchy telefon,
- odtwarzanie rymów- zabawy dźwiękowe,
- naśladowanie sekwencji ruchów,
- gra „memory”,
- zabawy sekwencyjne, np. powtarzanie ciągu cyfr, słów,
- wyszukiwanie określonej litery, sylaby, cyfry czy liczby w zlepku różnych liter, sylab, cyfr lub liczb,
- zabawy z piosenką i ruchem- np. „Głowa, ramiona, kolana, pięty…”,
- samodzielne tworzenie oraz wykonywanie labiryntów;
- układanie tangramów, puzzli, kompozycji według wzoru,
- wpatrywanie się w wyznaczony punkt przez coraz dłuższy odcinek czasu,
- rysowanie w obrębie konturów, kopiowanie przez kalkę, rysowanie po śladzie, rysowanie oburącz, kolorowanie drobnych elementów,
- rozwiązywanie zagadek, rebusów,
- tworzenie nowych wyrazów z liter wyrazu po ich przestawieniu,
- wyszukiwanie ukrytego wyrazu w innym wyrazie,
- słuchanie tekstów czytanych głośno przez osobę dorosłą z jednoczesnym śledzeniem tekstu, po czym – opowiadanie treści, układanie planu wydarzeń,
Warto stosować gry planszowe, konstrukcyjne i zręcznościowe. Dzięki nim nauczymy dzieci współpracy, pokonywania trudności, zdrowej rywalizacji i radzenia sobie z porażką. W czasie zabaw i gier będziemy rozwijać koncentrację uwagi i spostrzegawczość. Musimy mieć zawsze na uwadze, że to co wypracujemy u małego człowieka, zaowocuje w dalszych latach nauki, a potem w dorosłym życiu.
Niektóre z postaw osób dorosłych niewątpliwie sprzyjających koncentracji uwagi dziecka to akceptacja, szacunek, umożliwianie dziecku wyboru, przyzwolenie do popełniania błędów stanowiących element nauki oraz stawianie oczekiwań zgodnych z możliwościami dziecka.
Źródło:
Kiełczewska, A. „Z głową w chmurach zamiast na lekcji- czyli o problemach z koncentracją wśród uczniów”.
Kiełczewska, A. „Dlaczego moi uczniowie nie uważają? O trudnościach z koncentracją”.
Kiełczewska, A. „Mamo, tato, nie mogę się skupić – o zaburzeniach koncentracji u dzieci i młodzieży”.
Opracowała: Oktawia Łagowska, psycholog