Afazja motoryczna (afazja ruchowa) – przyczyny, objawy, postępowanie terapeutyczne
Afazja motoryczna to zespół objawów, mających przyczyny neurologiczne. Charakteryzuje się zaburzeniem nadawania mowy przy zachowaniu jej rozumienia. Polega na całkowitej lub częściowej utracie zdolności wypowiadania się – w najgłębszej postaci do niemożności wydania z siebie jakiegokolwiek dźwięku.
Z artykułu dowiesz się:
- W wyniku uszkodzeń których obszarów mózgu może wystąpić afazja motoryczna?
- Jakie są najczęstsze, obok udaru mózgu, przyczyny afazji?
- Czym różni się afazja dziecięca od afazji u dorosłego?
- Czym charakteryzuje się każdy rodzaj afazji motorycznej?
Przyczyny afazji motorycznej
Afazja ruchowa jest najczęściej skutkiem udaru, urazu czaszkowo-mózgowego, guza, niedotlenienia lub zatrucia mózgu. W wyniku tych czynników dochodzi douszkodzenia ośrodka ruchowego mowy, który u osób praworęcznych jest zlokalizowany w lewej półkuli mózgu. Obejmuje on dolną część lewego płata czołowego obszaru przedśrodkowego, górną część lewego płata skroniowego, a także części płata ciemieniowego. Tylna część dolnego zakrętu czołowego lewej półkuli nazywana jest okolicą Broki.
Łuriowski podział afazji motorycznych ze względu na mechanizm deficytów językowych
A.R. Łuria wyróżnił następujące typy afazji ruchowych:
- afazja motoryczna kinestetyczna (aferentna, dośrodkowo-ruchowa) – charakteryzuje się zaburzeniami analizy i syntezy czucia w obrębie narządów mowy. Zazwyczaj towarzyszy jej apraksja oralna. Utrudnia artykulację, co skutkuje zniekształceniem głosek, słów, a także parafazjami głoskowymi. W piśmie obserwuje się paragrafie literowe. Rozumienie mowy jest zachowane, jednakże mogą pojawić się zaburzenia słuchu fonematycznego.
- afazja motoryczna kinetyczna (eferentna, odśrodkowo-ruchowa) – wyróżnia się zaburzeniami w obrębie płynności i automatyzacji ruchów artykulacyjnych. Mowa jest skandowana, gdyż problemem są tu zmiana układu artykulacyjnego z jednego na drugi i zachowanie płynności podczas wymawiania serii głosek. Jednakże pojedyncze głoski wypowiadane są prawidłowo. W lżejszych odmianach pojawia się styl telegraficzny, gdyż zaburzenia płynności obserwowane są dopiero na poziomie zdania. Rozumienie wypowiedzi jest zachowane.
- afazja motoryczna dynamiczna – odznacza się zaburzeniami w obrębie tzw. mowy wewnętrznej, czyli planowania i formułowania myśli i dłuższych narracji. Dotkniętemu tym typem afazji pacjentowi trudność sprawia odpowiadanie na pytania. Chory wypowiada stereotypowe, uproszczone teksty, powtarza zasłyszane frazy. Nie inicjuje rozmowy. Rozumienie mowy jest zachowane, jednakże osoba z tym zaburzeniem często zaprzecza występowaniu trudności.
Afazja motoryczna u dzieci
Afazja ruchowa u dzieci to uporczywe, głębokie zaburzenie rozwoju systemu językowego i zdolności porozumiewania się, które nie wynika z zaburzeń słuchu ani niepełnosprawności intelektualnej, ale przyczyn neurologicznych. Afazję ruchową dziecka od afazji ruchowej nabytej wyróżnia przede wszystkim to, że w przypadku tej drugiej mamy do czynienia z utratą, a nie brakiem rozwoju części lub wszystkich zdolności. Warunkuje to znacząco sposób planowania i prowadzenia terapii.
Postępowanie terapeutyczne
W zależności od typu afazji, logopeda powinien skupić się w terapii na zwalczeniu głównych, najbardziej uporczywych dla pacjenta defektów. I tak w przypadku afazji motorycznej kinestetycznej ćwiczenia powinny mieć na celu:
- usprawnianie słuchu fonemowego,
- rozwijanie słownika biernego i czynnego,
- doskonalenie analizy i syntezy sylabowej i głoskowej,
- usprawnianie aparatu mowy,
- doskonalenie autokontroli,
- dążenie do poprawy prozodii.
W przypadku afazji motorycznej kinetycznej terapia powinna skupić się na:
- rozpędzaniu mowy na podstawie tekstów zautomatyzowanych,
- odbudowywaniu składni,
- aktualizacji czasowników,
- usunięciu agramatyzmów,
- doskonaleniu płynności,
- doskonaleniu prozodii wypowiedzi.
Z kolei w pracy terapeutycznej z chorym z afazją motoryczną dynamiczną logopeda powinien położyć nacisk na:
- ćwiczenia semantyczne, gramatyczne i pragmatyczne,
- rytmizację wypowiedzi,
- naukę związków logicznych i czasowych w zdaniach złożonych,
- aktualizację czasowników,
- doskonalenie rozumienia metafor,
- planowanie monologów,
- usprawnianie uogólniania, wnioskowania, rozumienia kontekstu.
- polepszania jakości prozodii.
Bibliografia:
Panasiuk J., Afazja. Postępowanie logopedyczne w przypadkach afazji, [w:] Grabias S., Panasiuk J., Woźniak T. (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, Lublin 2015.
Borkowska A., Afazja ruchowa – trudna do zdiagnozowania trudność rozwojowa, https://trudnoscirozwojowe.pl/afazja-ruchowa-trudna-do-zdiagnzoowania-trudnosc-rozwojowa/
Źródło: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka