• silna więź z rodzicami
•  zainteresowanie nauką szkolną
•  regularne praktyki religijne
•  poszanowanie prawa, norm, wartości i autorytetów
•  przynależność do konstruktywnej grupy rówieśniczej

 Drogi Rodzicu!

1. Pielęgnuj więzi rodzinne (spotkania całą rodziną i z każdym dzieckiem osobno). Rozwijaj poczucie rodzinnej tożsamości.
2. Rozmawiaj ze swoim dzieckiem (na wszystkie trudne tematy, również dotyczące środków uzależniających). Spróbuj przyjąć jego punkt widzenia, nie staraj się udowodnić, że jesteś wszechwiedzący. Rozumienie jest ważniejsze niż pouczanie. 
3. Naprawdę słuchaj tego, co ono mówi. Sytuacja nie zawsze wymaga natychmiastowego działania, czasami wystarczy po prostu wysłuchać. Zachowuj tajemnicę – inaczej przestanie ci ufać.
4. Pomóż dziecku dobrze czuć się ze sobą. 
   
   • pokazuj dziecku, że je kochasz (słowem, gestem)
   • poproś, żeby ci powiedziało, co interesującego moglibyście robić razem - weź pod uwagę  jego pomysły i propozycje, a będzie czuło się ważne w twoich oczach
   • dziecko ma prawo się pomylić – jeśli popełni błąd ,,nie wychodź z siebie” , pomóż i pokaż mu, jak go naprawić
   • krytykuj zachowanie, a nie człowieka (zdecydowanie i stanowczo, ale również z miłością i troską)
   • pomóż dziecku poczuć się odpowiedzialnym ( za jakąś ważną rzecz, na jego miarę), to buduje jego wiarę we własne siły
   • chwal dziecko jak najczęściej, głównie za wysiłek, a nie jedynie za efekt
   • naucz dziecko relaksować się i twórczo przezwyciężać stres
   • pozwól mu mieć swoje zdanie (to element niezbędny w rozwoju) – tylko wtedy będzie możliwa swobodna i otwarta dyskusja
5. Pomóż dziecku zbudować jasny system wartości – to da dziecku odwagę podejmowania samodzielnych, dobrych decyzji umożliwiających przeciwstawienie się presji kolegów.
6. Bądź dobrym modelem i przykładem:
   
   • pokaż dziecku, że można spotkać się z przyjaciółmi i dobrze bawić bez alkoholu
   • nie wyśmiewaj się z niepijących, a nawet doceń wartość abstynencji
   • nie pij w nieodpowiednich okolicznościach 
   • nie chwal się przed dziećmi, że masz „mocną głowę”
   • nie bagatelizuj cudzych problemów alkoholowych 
   • nie opowiadaj żartów związanych z alkoholem 
   • nie częstuj dziecka alkoholem i nie pozwól, by robili to inni członkowie rodziny lub znajomi
   • nie proś dziecka, aby kupiło ci alkohol ( w jakiejkolwiek postaci), nalało, otworzyło butelkę lub zrobiło koktajl
   • pokaż jak odmawiasz, a jeśli chcesz wypić ze znajomymi, umiej zakończyć we właściwym momencie
7. Zachęcaj dzieci do rzeczy zdrowych i twórczych – najlepiej jeśli czasem też zrobicie coś wspólnie.
8. Pomóż dziecku nawiązać i rozwijać relacje z pozytywną grupą rówieśniczą.
9. Ustal i przekaż dziecku jasne i spójne zasady dotyczące alkoholu i innych substancji uzależniających oraz konsekwencje ich nieprzestrzegania.
10. Pomóż dziecku radzić sobie w sytuacjach nacisku ze strony kolegów.
11. Porozmawiaj z rodzicami innych dzieci i wyraź jasno swoje oczekiwania, aby na ich wspólnych spotkaniach nie był obecny alkohol.
12. Wiedz jak postąpić, gdy coś podejrzewasz – naucz się rozpoznawać „sygnały ostrzegawcze” i dowiedz się, do kogo możesz zwrócić się o pomoc. Porozmawiaj o tym ze współmałżonkiem. Wspólnie przeprowadźcie rozmowę z dzieckiem i zastosujcie wcześniej ustalone konsekwencje.

Jak pomóc dziecku radzić sobie z zachętami i presją rówieśników?

1. Uświadom dziecku i przekonaj je, że właśnie odmawianie jest oznaką dorosłości i luzu, a nie uległość rówieśnikom.
2. W różnych okolicznościach ucz dziecko umiejętności odmawiania i wyrażania różnic dotyczących ich opinii w taki sposób, który dla innych jest możliwy do zaakceptowania np.„Nie, dziękuję mamo. Nie chcę iść na spektakl z tobą i z ojcem. Ma do mnie wpaść kolega”. ”Mam trochę inny pogląd na tę sprawę niż wy…”
3. .Wcześniej omów z dzieckiem, jak unikać lub radzić sobie z „punktami zapalnymi”, czyli sytuacjami, w których ryzyko picia jest największe.
4. Pomóż dziecku, jak się ma zachować asertywnie, gdy ktoś proponuje alkohol. Może skorzystać z następującego ABC:
   1. Sprawdzam, czy ta propozycja jest dla mnie dobra
       Zadaję sobie pytania:
      
      • czy to jest zdrowe i bezpieczne?
      • co rodzice powiedzieliby na to?
      •  jak będę się czuł, gdy to zrobię?
      • czy to zgadza się z moimi wartościami i tym, w co wierzę?
   2. Jeśli czuję, że to nie jest dla mnie dobre, mówię sobie w myślach 
       „NIE, Nie zrobię tego”. 
      Podejmuję decyzję i przygotowuję odpowiedź 
   3. Odpowiadam na głos:                   
      
      • mogę podać powody zgodne z prawdą:
         „Nie smakuje mi”
         „Muszę prowadzić samochód”
         „Nie mogę pić ze względów zdrowotnych”
      • mogę użyć dowcipnej wymówki:
         ,,Poczekam na coś smaczniejszego”
      • przerzucić na dorosłego odpowiedzialność: 
        „Wiesz, nie mogę wziąć do ust ani kropli alkoholu – matka zabiłaby mnie, gdyby się o ty dowiedziała. Ona ma kompletnego świra na tym punkcie”
      • czasem wystarczy po prostu powiedzieć: 
         „Nie, dziękuję. Nie będę pił” i po prostu odejść  bez wyjaśniania i tłumaczenia
      • zmienić temat rozmowy lub spróbować zastąpić plan picia jakimś innym pomysłem
      • zapytać: ,,Czy jak nie wypiję,to odwrócicie się ode mnie plecami?”
      • powiedzieć: „Chcę być tutaj z wami, ale nie chcę pić”
5. Należy:
   
   • • wyrażać swoje przekonania patrząc namawiającemu prosto w oczy,
     • tak często informować, aż dotrze,
     • nie przyjmować postawy defensywnej z powodu obelg
   • Nie należy mówić rzeczy, które dotyczą innych osób, np.:
      „Jesteście strasznie napaleni na to picie”
      „Nie lubię ludzi, którzy piją”
      „Alkohol jest dla przegranych”
6. Przygotuj dziecko na ostateczne rozwiązanie - rozstanie z grupą i szukanie nowych kolegów, jeśli ci upierają się przy eksperymentach z piciem                                                                  
                                                                      

  materiał opracowała
na podstawie literatury
                                                              psycholog   Ewa  Chmielnicka

1. Arendarska A., Wojcieszek K.: Przygotowanie do profilaktyki domowej. PARPA, Warszawa 1995.
2. Drugi Elementarz, czyli Program Siedmiu Kroków. PARPA, Warszawa 1994.
3. Pacewicz A.: Jak pomóc dziecku nie pić. PARPA, Warszawa 1993.
4. Vogler R.E., Wayne R.B.: Nastolatki i alkohol. Kiedy nie wystarczy powiedzieć „nie”. PARPA, Warszawa 1999.
5. Zajączkowski K.: Profilaktyka uzależnień a wartości. Wydawnictwo Jedność, Kielce 2002.